Engel Slabbekoorn vertelt over de bijzondere jaren van wonen en werken van zijn vader in het Joods Werkdorp en later bij de Oostwaardhoeve. Het gezien arriveerde in 1937 vanuit Yerseke, via Marken in de Wieringermeer. Slabbekoorn senior was aangesteld als werkbegeleider bij de afdeling tuinbouw. 

‘Mijn vader ging als afgestudeerd tuinbouwonderwijzer in 1937 naar Wieringerwaard. Later kregen we een houten huisje naast het gemeenschapshuis op de Oostwaardhoeve (Joden kamp) achter Slootdorp. Vader was hier voorman van de tuinbouw en begeleidde de joden die hier naar toe gevlucht waren om een goede ondergrond te krijgen om dit toe te kunnen passen bij terugkomst in hun ‘vaderland’. De bezetting door de Duitsers begon. Er werd een boerderijtje aan de overkant gebouwd, iets dat toen nog net mocht van de Duitsers. In 1941 is dit door hen verboden. Er werden kassen gebouwd en er was ook een kippenfokkerij. Mijn zus herinnert zich nog de sneeuwklokjes die naast de kassen groeiden. Zelf weet ik dat er achter het grote gebouw in een cirkel barakken stonden en daar voor liep het ‘zwarte pad’. Dit werd zo genoemd omdat het een prutpad was en dit opgevuld werd met sintels uit de Hoogovens. Dit pad liep tot aan de brug. Het was een pontonbrug en deze lag op een andere plaats dan de tegenwoordige brug. Waar nu die arbeiderswoningen staan aan de Waardweg bij Wieringerwaard. Later is die weg recht getrokken. Aan dit pad stonden o.a de meubelmakerij en ook een smederij waar na de ontruiming van Julianadorp de familie Lou v. Zoonen als smid in kwam.’

Deportatie van Joodse werkers

‘Wat diepe indruk gemaakt heeft op mijn vader was de deportatie van de Joden op 20 maart 1941. Ze moesten allemaal aantreden en in een lijn gaan staan, ze mochten nog wel wat spullen mee maar dat lukte niet echt er bleef nog veel liggen. Ze zouden overgeplaatst worden naar Amsterdam en daar worden vrijgelaten. Dit is nooit gebeurd. Na dit incident heeft de rentmeester alle barakken laten slopen uit angst dat de Duitsers er een opleidingskamp van zouden maken. Alleen het gemeenschapshuis bleef staan. Het ‘Haukeshuis’, een groot houten huis, waar drie families in woonden, werd ook gesloopt. Hier woonde o.a dhr. Breed van de voorlichting en de Jong. Alleen de barakken waar de naaikamers waren bleven staan. Deze staan er nu nog, want werden omgebouwd tot twee woningen. In een van die woningen woonden wij. De toenmalige directeur L. Dijkhuis (uit Groningen) liet direct na de ontruiming de zalen van het gemeenschapshuis vol met zakken graan zetten. Hij was fel tegen de Duitsers en was er ook bang voor dat de Duitsers er een opleidingskamp van zouden maken. De zakken stonden mannetje aan mannetje.’

Onze waakhond

‘We hadden een hond, deze was zo trouw en hij luisterde erg goed. Toen de Duitsers er waren stond ik met de hond in de schuur en toen zei ik tegen de hond ‘pak ze’ en hij beet zo een Duitser in zijn been. Ik was nog heel jong en begreep niet helemaal de situatie maar zag wel dat er iets niet goed was. Die Duitser zou meteen de hond afschieten als vader dit niet in de gaten had gehad, hij floot de hond naar hem toe. Daarna is de hond vastgezet in de schuur, we konden het risico niet lopen. De hond ging mee met ons naar de kerk en bewaakte daar de Jeep. En als vader naar de beurs ging in Middenmeer op de fiets dan bewaakte hij deze ook.’

Geëvacueerd in Wieringerwaard

‘Met de onderwaterzetting heeft vader de kassen weten te behouden door er met een vlot iedere dag omheen te varen om het drijfhout te verwijderen. Een dag voor de onderwaterzetting had ik nog een ongelukje met paard en kar, ik hield er een gekneusd been aan over. De dag erop zagen we het water komen en trokken we naar Wieringerwaard. Het water kwam hier niet zo hoog. Met de oostenwind kwam het tot aanrechthoogte en anders was het kuit hoogte. Mijn zus en ik gingen zelfs zwemmen in de ondergelopen polder. Dat kon toen wel in die hoek.’

Al in oktober 1945 terug op de Oostwaardhoeve

Na de drooglegging mochten we, met toestemming van rentmeester dhr Ovinge, wegens zwangerschap van moeder, als eerste weer terug naar de boerderij. Omdat deze niet zo gehavend was konden we na een fikse schoonmaakbeurt en hulp van enkele meisjes uit de omgeving (o.a. Marie Meyer) begin oktober weer in de boerderij wonen. En 17 oktober 1945 is hier mijn broer Joop geboren als eerste baby na de drooglegging eind 1945. Die Jeep was een handig vervoermiddel, we hadden varkens en met de Jeep haalden we ketels met eten op uit de grote keuken van het gemeenschapshuis voor de varkens, samen met enkele DUW arbeiders uit Amsterdam. Zij hielpen om de polder weer puinvrij te maken. De heer Gaasterland was kok in het gemeenschapshuis. In 1946-1947 was er een strenge winter. Verdraaid koud met bergen sneeuw.

Jeep als reddingsvoertuig

Mijn vader was gevraagd of hij met de Jeep post wilde rondbrengen. De mensen kregen hun post van een paar dagen tegelijk het kon niet anders. Onder de Jeep zat een pantserplaat en door een enkele handeling kon deze over de sneeuw duinen heen glijden. Het weer was zo slecht dat de Jeep in de schuur gestald werd en de benzine en alles eruit werd gehaald tegen het bevriezen. Anti vries bestond toen nog niet. Op een gegeven moment kwamen dhr. E. Bruins van de Molenweg en Dirk Mansholt vragen of ze met de Jeep naar huis gebracht konden worden daar kwam ook nog dhr. Oosterveld bij die naar Middenmeer moest. Vader bracht ze en onderweg zag hij een auto van Zeeman uit Kolhorn staan, vastgelopen in de sneeuw, uiteindelijk zaten er 12 man in de Jeep in de kou. Vader bracht ze helemaal naar Kolhorn en kreeg fl 2,50 voor de moeite. Jaren later gingen vader en moeder naar Middenmeer. Moeder op de brommer, ze leerde hoe je hier mee rijden moest en vader op de fiets erachter aan. Op een gegeven moment komt moeders te vallen en stopt er een auto, de man die had eigenlijk haast maar zag vader en wilde per se moeder terug naar huis brengen. “U heeft mij toen ook geholpen nu doe ik het terug”. Wie die man was weet ik niet maar je ziet maar, wie goed doet, goed ontmoet.’

geschreven door: Ina Hoogenbosch- Glas

 

Meer over het Joods Werkdorp

Kijken:  NPOGeschiedenis.nl, Uitzending van Andere Tijden, ‘Palestina Pioniers’, uitgezonden op 8 mei 2008.

Lezen: het boek Wieringermeer 1940 – 1945

Verhaal Jong en verliefd in het Joodse werkdorp op: Oneindig Noord-Holland